Ryby drapieżne, strona 4

Kolor przynęty sztucznej obok jej kształtu, wielkości i akcji jest jednym z elementów decydujących o tym, czy przynęta jest łowna w danych warunkach, czy też nie. W Internecie i nad wodą spotkałem się z bardzo wieloma dyskusjami i opiniami na temat tego jakie znaczenie ma kolor przynęty. Napotykałem na opinie iście skrajne. Niektórzy twierdzili że kolor przynęty nie ma żadnego znaczenia (co jest oczywistą bzdurą, naukowo udowodnioną wielokrotnie przy pomocy bardzo miarodajnych badań), inni twierdzili, że przynęta powinna mieć barwę naturalną, jeszcze inni że jaskrawą, a kolejni (w tym ja), że kolor trzeba dostosować do warunków łowiska. Szkoda tylko, że w owych dyskusjach nie uczestniczyły ryby i nie powiedziały nam co same o tym sądzą :-)

Swoje kryteria w doborze kolorów przynęt kształtowałem przy pomocy oczywistych, fizycznych wskazówek naukowych (docieranie widma światła na daną głębokość), barwy wody, nasłonecznienia, koloru dna, występujących gatunków ryb i innych pokarmów żywych... oraz eksperymentalnie. Kilka razy w dyskusjach z wędkarzami padało retoryczne pytanie: Czy ryby widzą tak samo jak ludzie? Czy tak samo postrzegają barwy?

Niniejszy tekst chciałem poświęcić zagadnieniu postrzeganiu przez ryby barw, w ewentualnym kontekście dobierania kolorów sztucznych przynęt. Postawię w nim nim kilka, być może dość kontrowersyjnych hipotez, popartych naukowo. Chodzi mi o czystą fizykę. Wielu wędkarzy być może się ze mną nie zgodzi, ale wydaje mi się, że sposób w jaki ryby widzą barwy jest dość podobny do naszego sposobu widzenia. Być może nikogo nie przekonam, ale nie przekonywanie jest moim celem. W niniejszym artykule chciałem jedynie pokazać tylko nieco inny punkt widzenia na całe zagadnienie barw, niż dotychczas wałkowane przez dziennikarzy i innych „znawców” slogany typu „motor oil jest najlepszy wszędzie” albo „białe kopyto i szczupak musi uderzyć”.

Czy ryba rozróżnia kolory?

Dyskusje na ten temat trwają od dawien dawna, chociaż niegdyś sądzono, że ryby nie rozróżniają kolorów, to mit ten został już wielokrotnie zweryfikowany naukowo poprzez różnorakie badania. Okazało się, że kolor przynęty jest jednym z ważniejszych czynników, który ma wpływ na brania. Oczywiście nie wszystko jest takie proste, że „ryby biorą na kolor biały, a nie chcą na czarny”. Bezspornym jest fakt, że w zależności od łowiska drapieżniki mogą mieć naprawdę różne „upodobania” dotyczące kolorów. Ważna dla nich jest nie tylko barwa przynęty, ale także kombinacje zestawień barw. Zjawisko to jest tłumaczone naturalnym pożywieniem ryb w poszczególnych porach roku (tzw. „pokarmy okresowe”). Badania dotyczące wzroku ryb i ich możliwości rozróżniania kolorów oraz reagowania na nie, rozpoczęli ichtiolodzy badający gatunki, które są ważne z gospodarczego punktu widzenia oraz (a jakże!) firmy produkujące sztuczne przynęty. Niewyjaśnionym bowiem było, dlaczego niektóre przynęty były nadzwyczaj łowne, pomimo iż ich ubarwienie nie przypominało żadnego żywego stworzenia, którym odżywiają się ryby (np. „fluo”).

Spójrzmy na zagadnienie w sposób naukowy

Ponieważ widmo światła rozchodzi się pod wodą wraz ze wzrostem głębokości, poszczególne barwy zanikają na różnych poziomach. Czerwony zostaje wchłonięty w pierwszej kolejności, w dalszej kolejności są to: pomarańczowy, żółty, zielony i niebieski, na samym końcu znajduje się fiolet. Na pewnej głębokości, gdzie nie dochodzi już żadne światło słoneczne, nie widać żadnej z barw. Czerwony, gdy jego widmo zaniknie, pojawi się jako blady czarny. Kolor fioletowy pozostanie niezmieniony, na największej głębokości, ale w końcu i on przestanie być wyraźny. Należy zaznaczyć, że w zależności od tego, jak głęboko te kolory przebijają, może zależeć też od natężenia nasłonecznienia, mętności wody, wilgotności powietrza i innych, mniej istotnych czynników.

A teraz wracajmy do ryb i ich możliwości w rozróżnianiu barw

W zależności od gatunku, poszczególne ryby mają inaczej zbudowane oczy i mózgi, a co za tym idzie – widzą pewne rzeczy nieco inaczej. Poszczególne gatunki ryb, które poddawano specjalistycznym badaniom potwierdziły tą tezę. Pierwsze badania prowadzono – oczywiście na rybach morskich (mających największe znaczenie w gospodarce). Udowodniono, że np. tuńczyk rozpoznaje tylko przedmioty, które kontrastują z tłem, które one same widzą. Dowiedziono, że ryby te posiadają dwa wizualne pigmenty, czułe na niebieskie i żółte widmo światła. Ryby słodkowodne mają zmysł wzroku już o wiele bardziej rozwinięty. Posiadają więcej niż owe dwa pigmenty, a ryba która posiada ich już cztery, jest w stanie rozróżniać wiele kolorów. Może ona także odróżniać barwy jasne i ciemne na każdym rodzaju tła (nieba, i różnych rodzajów dna).

Pośród drapieżników, które zamieszkują nasze słodkie wody, zapewne również występuje wiele różnić w strukturze ich zmysłu wzroku. Jednak niezaprzeczalne jest, że ryby barwy rozróżniają i w zależności od koloru przynęty, często podejmują decyzję o zaatakowaniu naszej przynęty (albo niezaatakowaniu). Która z naszych ryb widzi najlepiej, a która najgorzej? Tego nigdy nie badano (a przynajmniej ja nic o tym nie wiem i nigdzie tego nie znalazłem). Przyjmuje się, że ryby łososiowate mają doskonały wzrok. Ale „wybrzydzanie” pstrągów i głowacic na poszczególne szczegóły w ubarwieniu przynęt, jest przecież podobne do tego co wyrabiają okonie (zwłaszcza te większe), sandacze, a nawet szczupaki, które mają przecież opinię ryb dosyć nieostrożnych i mało rozgarniętych (w sensie – nie panujących nad swymi drapieżnymi zapędami). Gdy zaczniemy prowadzić obserwacje własne w tym zakresie, ciężko dojść do jakichkolwiek jednoznacznych wniosków, nawet gdy obserwacje te będą przeprowadzane tylko na jednym łowisku i jednym gatunku ryby. Dlaczego? Nawet minimalne różnice w przejrzystości wody o każdej porze roku może spowodować inne widzenie barw przez ryby. Przejrzystość ta determinowane jest poprzez różny poziom wzrostu roślinności podwodnej, która co roku może być inna, co właśnie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na zmętnienie wody. Co roku pogoda jest inna w danych miesiącach, co może przesądzić, że niektóre gatunki potrzebujące mniejszej ilości światła do wzrostu, mogą zdominować inne rośliny, które światła potrzebują więcej. W kolejnym roku sytuacja może się całkowicie odmienić. Badania o których pisałem powyżej prowadzone były w specjalnie do tego przystosowanych zbiornikach, gdzie woda miała wzór chemiczny H2O, stąd można je uznać za w miarę obiektywne i miarodajne. Ja póki co – obserwuję i eksperymentuje z barwami we własnym zakresie, kierując się swoimi wędkarskimi doświadczeniami i wiedzą. Jednocześnie staram się trzymać rękę na pulsie nauki i fachowych badań.

Pstrągi potokowe można łowić na każdy typ przynęt sztucznych. Chciałem po krótko scharakteryzować dwa rodzaje błystek: obrotowe i wahadłowe. Są już nieco zapomniane przez większość pstrągarzy, a media i „autorytety” namawiają adeptów wędkarstwa, tylko do kupowania drogich woblerów, co moim zdaniem jest tylko kolejnym przejawem „marketingowego prania mózgów”. Błystki są często całkowicie pomijane we wszelkich publikacjach, albo są traktowane wręcz marginalnie – bez konkretów i bez szczegółów. A to właśnie szczegóły i niektóre, mało dostrzegalne dla laików, cechy blaszek stanowią o ich możliwościach i skuteczności. Dlatego powstał ten mini-artykulik. Jaką przynęta lepiej łowić w jakich warunkach i kiedy ją stosować.

Każdy rodzaj przynęty posiada pewne subtelne cechy, które predysponują ją do danych warunków.

Błystka wahadłowa

Dla niektórych, starszych łowców pstrągów są niezastąpiona przynęta. Oczywiście wzorów wahadłówek jest nieskończenie wiele, a tylko niektóre nadają się do łowienia pstrągów. Jakie cechy powinna posiadać pstrągowa wahadłówka? Pamiętajmy, że będziemy nią łowić w silnym nurcie, który wynosi tego typu przynęty na powierzchnię. Ważne jest także żeby wahadłówka przypominała swoim rozmiarem, wyglądem i zachowaniem potencjalne ofiary kropkowańca. Zatem powinna ona być wąska, z dość grubej blachy. Długość od 2,5 do 7 cm. Jeśli chodzi o kolorystykę, to sprawdzają się kolory matowe. Dobre są miedziane i złote, matowe srebro też bywa chętnie zagryzane. Są dni że genialne są blachy całkowicie czarne. W ostatnich latach najlepiej sprawdzały mi się dwukolorowe. Z jednej strony np. czarne, a z drugiej srebrne. Albo złoty i miedziany. Ciężko takie blachy dostać, bo wykonywane są tylko rzemiślniczo. W razie czego można pokusić się o samodzielne malowanie. Dobrym pomysłem jest też upodobnienie swoich blach do małych rybek, którymi pstrągi się opychają: strzebelki potokowej, ciernika, głowacza albo małego pstrążka.

Zalety wahadłówki podczas łowienia pstrągów:

lotność – na małych rzeczkach, o obficie zarośniętych brzegach, czasami ciężko jest wykonać rzut. Nie jest możliwe odpowiednio szerokie zamachnięcie się. Wahadłówką wystarczy lekkie naładowanie kija „z nadgarstka”, a ciężka, podłużna blaszka poleci daleko;

doskonała praca, w czasie ściągania z nurtem rzeki.

Wady:

wpadanie w ruch wirowy w silniejszym nurcie (mowa o większości modeli);

konieczność korzystania z krętlika;

duża skłonność na łapanie zaczepów w ściąganiu z nurtem rzeki.

Kiedy warto stosować wahadłówkę? W sytuacjach wspomnianych powyżej. Mało miejsca, konieczność oddania dłuższego rzutu z trudnej pozycji. Najlepsze wyniki wahadłówkami można uzyskać późniejszą wiosną, gdy woda w górskich rzekach jest niższa, niż wtedy, gdy spływają roztopy. Jest wtedy także cieplejsza, niż zimą i pstrągi są już bardziej agresywne.

Błystka obrotowa

Tutaj także radzę zapomnieć o standardowych obrotówkach, które są dostępne w sklepach. Koncerny wędkarskie (czyt: „chińczycy” ;-) ) wytwarzają jedynie przynęty standardowe, które mają z góry określony stosunek masy korpusu, do kształtu i ciężaru skrzydełka. Oczywiście ważne są także takie niuanse jak kształt korpusu, kształt lista, długość drutu montażowego i ciężar kotwiczki. Ale to już wyższa szkoła jazdy, która wymagałaby osobnego opracowania. Skupmy się więc na pstrągowej obrotówce. Kiedyś spotkałem nad wodą faceta, który pokazał mi z dumą swoje pudełka z przynętami. Same woblery – niektóre modele kojarzyłem z allegro i portali internetowych – wyroby rękodzielników – skądinąd naprawdę dobrych. Jak zajrzał do mojego pudełka, to mnie wyśmiał. Zobaczył moje wynalazki i stwierdził, że na obrotówki w dzisiejszych czasach nie da się złowić pstrąga. Facet tak naprawdę nie wiedział co mówi, bo jedyne wirówki jakie znał to meppsy, jaxony i dragony. O błystce niedociążonej i przeciążonej nawet nie słyszał (bo i skąd?). Pstrągowa wirówka powinna być przeciążona – to klucz do sukcesu! Po chwili rozmowy, każdy z nas poszedł w przeciwną stronę. Nie był dalej ode mnie niż jakieś 100 metrów, a już miałem rybę na obrotówce. Ambicja nakazała mi go zawołać, ale opamiętałem się i odpiąłem rybę jeszcze w wodzie – niech sobie żyje w swojej nieświadomości.

Przeciążone wirówki penetrują głębsze partie wody i świetnie nadają się do ściągania pod prąd, nawet bardzo wolnego. Pracują wówczas bardzo agresywnie. Ja ostatnio zacząłem robić pstrągowe wirówki z przednim obciążeniem, a zamiast korpusu nawijam pióra.

Zalety obrotówki:

doskonała praca w ściąganiu pod prąd;

możliwość penetrowania okolic przydennych;

względnie dobra lotność;

fala hydroakustyczna o sporym natężeniu.

Wady:

brak możliwości ściągania z nurtem – ciężko wprawić w ruch skrzydełko, jak opadnie w okolice dna, to łapie często bardzo twardy zaczep;

prowadzone w poprzek nurtu mogą zgasnąć tuż przed oczami zainteresowanego pstrąga, który w takim wypadku na pewno odpuści atak.

Kolorystyka przynęt – podobnie jak w przypadku wahadłówek. Można się pobawić w malowanie skrzydełek. Najlepiej zrobić to za pomocą pisaków typu „marker”. Malowanie farbami i sprayami odpada – za gruba warstwa farby (zawsze jest za gruba ;-) ) powoduje, że błystka przestaje pracować. Najlepsze wyniki na obrotówki są moim zdaniem w lecie, małe modele mogą imitować owady. Kotwiczki obrotówek można przyozdabiać chwościkami i muszkami. Rybom takim jak pstrąg może przeszkadzać „goła” kotwica. Umiejętnie zawiązana muszka może imitować ogonek rybki i uśpić czujność nawet większego lorbasa.

Nikogo nie namawiam do korzystania z błystek na wodach pstrągowych, jak ktoś ma ochotę, to niech sobie używa samych wobków i jigów. Prawda jest taka, że odpowiednich wahadłówek i wirówek używa obecnie naprawdę mało kto, a bywają one naprawdę łowne w rękach sprawnego spinningisty. Jeśli już ktoś się pokusi, to proponuję stunningować swoje blaszki poprzez: malowanie skrzydełek, wiązanie chwościków albo oszlifowanie kulki, grzybka, stożka i strzemiączka, by wirówka pracowała jak należy. Warto też spróbować samemu wykonać na dentalu kilka sztuk obrotówek, albo pokombinować z wahadłówkami.

Pstrągowe polowania są opisywane często jak coś, co jest niewiarygodnie trudne. Trochę prawdy w tym jest, bowiem w Polsce populacja pstrąga potokowego jest niewielka i żyją one jedynie w wodach górskich. Nie każdy z nas ma w pobliżu takie łowiska, a odległe wyprawy potrafią zniechęcić ze względu na poświęcony czas i koszty. Ale czy samo łowienie pstrągów jest trudne? Nasi prasowi i internetowi specjaliści przekonują w swoich artykułach, że łowienie pstrągów, poznanie ich zwyczajów, to lata żmudnej indoktrynacji, nauki, obserwacji przyrody itp.

Oczywiście nie ma wątpliwości, że wieloletnia praktyka w łowieniu tych stworzeń nie zaowocuje świetnymi, wędkarskimi sukcesami. Ale nadmienić chcę że: kompletny nowicjusz, korzystający z niedrogiego sprzętu, po dwudniowej praktyce podstawowych technik łowienia pstrągów, również może łowić je skutecznie. Co więcej, niektóre osobniki łowione przez niego mogą wzbudzić zazdrość osób, które poświęciły lwią część swego życia na tych samych łowiskach.

Mistycyzm wędkarstwa pstrągowego, to mistycyzm urojony, poniekąd wywodzący się z cebulackiego dowartościowywania się pewnych grup ludzi. Muszkarze, których bardzo szanuję, nie uznają przynęt takich jak wobler, czy błystka. Muszkarstwo to sztuka i chociaż sam nie jestem muszkarzem, to trudno mi się z nimi nie zgodzić. Ja robię błystki, woblery, koguty, a oni kręcą muszki w imadełkach. A robią to ponieważ owady stanowią lwią część diety pstrągów. Ja sam robię woblery owadzie, na które łowię różne drapieżniki, a czasem używam ich, stosując techniki muszkarskie, za pomocą spiningu. A co z gumowymi wormami? Ile osób je stosuje do połowu pstrągów? Ja jeszcze nigdy nikogo nie spotkałem nad wodą z taką przynętą. Owszem – widuję wędkarzy, którzy stosują różnego rodzaju jigi, ale są to albo koguty, albo zwykłe twistery i rippery. Dlaczego tylu kolegów po kiju ogranicza się tylko do takich rodzajów gumek? Moim zdaniem dlatego, że częstokroć nie biorą pod uwagę ani wymagań, jakie stawia przed nimi łowisko, ani wymagań pokarmowych samych pstrągów.

Tymczasem będąc świadomym wrażliwości i ostrożności pstrągów, musimy zrobić wszystko co konieczne, by zminimalizować ryzyko ich spłoszenia. Stosując zaś wormy jako przynęty, musimy kolejno dobrać precyzyjnie kilka elementów spinningowej sztuki, by pstrąg się zainteresował naszą przynętą. Tymi czynnikami są: rozmiar i rodzaj przynęty, sposób jej uzbrojenia i jej obciążenie. Jeśli te elementy połączymy w spójną całość, a nasza technika podania i prowadzenia przynęty jest poprawna, to wrota do pstrągowego świata staną przed nami otworem.

Parę słów o sprzęcie

Pamiętajmy, że małe, pstrągowe rzeczki są często mocno zarośnięte drzewami i krzakami. Są też mocno meandrujące, wiją się skręcając co kilka metrów. Dlatego długie rzuty są niewskazane, niepotrzebne i zwyczajnie bezsensowne. Krótsza wędka zapewnia łatwiejszą mobilność, lepsze czucie przynęty i tak naprawdę tylko ona się do takiego łowienia nadaje. Oczywiście dobór linki i (jeśli ktoś ma fetysz) kołowrotka to sprawa indywidualna dla każdego łowiska. Podsumowując: Twój pstrągowy sprzęt musi umożliwiać Ci sprawne operowanie przynętą w łowisku. Począwszy od zarzucania, poprzez prowadzenie przynęty, wykrywanie brań i zacinanie oraz hol.

Teraz czas na same przynęty

Wormów jest na rynku naprawdę sporo. Różnią się długością, kolorami, strukturą oraz zakończeniami ogonków. Są też sztywne, a raczej sprężyste wormy, które świetnie się zachowują w wodzie, jeśli uzbroimy je w haczyk wbity pośrodku – tak jak robią to spławikowcy i grunciarze z żywymi rosówkami. Warto przetestować kilka rodzajów kolorów, zaczynając od tych naturalnych – brązowych, ciemnych, szarych i czarnych. Wielkość, to ostatnia rzecz na którą ja zwracam uwagę. Łowiłem pstrągi na 18 cm wormy, poniżej 11 cm staram się nie schodzić. Pstrągarze mają często manię miniaturyzacji, bo przecież te ryby jedzą larwy i małe muszki, ale nie tędy droga w spinningu. Długi worm, kryjący w sobie dwa ostre haki może zostać zaatakowany w każdy sposób i od każdej strony. Warunek skutecznego działania przynęty to odpowiednie jej podanie i prezentacja w wodzie.

Dlaczego nie chcą brać?

No cóż – bywa i tak, a są zawsze trzy główne powody. Pstrąg to nieufna ryba i bardzo ostrożna. Dlatego jako trzy najważniejsze czynniki wpływające na to, że pstrągi nie biorą to: zobaczyły Cię, usłyszały Cię, podajesz przynętę w nienaturalny sposób. O ile dwa pierwsze czynniki są oczywiste i chyba nie muszę nic pisać o cichym podchodzeniu oraz maskowaniu, o tyle zobowiązany jestem napisać dwa słowa o podaniu i prezentacji przynęty. Gdy łowimy na małej rzeczce nie rzucajmy z miejsc, z których aż się prosi o rzut – zostawmy to innym wędkarzom, którzy stamtąd rzucają. Pstrąg na pewno nie weźmie przynęty, która upadnie w miejscu, gdzie rzucają wszyscy. Najlepiej wybierać miejsca trudno dostępne, do których trzeba się przedzierać. Stamtąd podamy przynętę w miejsce gdzie żaden kropek się nie spodziewa zagrożenia. Zakładam że precyzja rzutów nie jest nikomu obca, bo na wąskich rzeczkach trzeba rzucać celnie, zwłaszcza pod nawisy brzegów, które oddalone są od siebie czasem jedynie o metr. Zasada – rzucamy zawsze pod prąd! Nasz worm musi spływać w dół, w naszym kierunku. Ma imitować glistę porwaną przez nurt. Musi odbijać się od dna, od kamieni, grzęznąc na moment w mule. Oczywiście nieodzownym elementem takiego łowienia będą zaczepy, na których zostawimy trochę przynęt, ale ryby nam wynagrodzą z nawiązką te straty.

Ryby – jak wiadomo – nie znają okresów ochronnych. Nie wiedzą kiedy jest 1 maja i kiedy powinny odbywać tarło według włodarzy PZW. Dzięki temu, nie muszę ciepłych kwietniowych weekendów spędzać przed telewizorami, ani kombinować jakim cudem dostać się nad pstrągową rzeczkę, kiedy nie mam całego wolnego dnia. Słońce świeci, ale do upałów daleko. Taka pogoda strasznie zachęca spinningistę. Jest przyjemnie, nic tylko wziąć wędkę i nad wodę. Ja osobiście w takich chwilach uwielbiam wyskoczyć nad Wisełkę. Z końcem kwietnia, jeśli nie ma żadnych anomalii pogodowych, „królowa” jest już rzeką tętniącą życiem, niczym w środku sezonu. Również szukanie kleni jest podobne, jak w miesiącach letnich. Kamienne opaski, ostrogi, pogranicza nurtu i spokojnej wody. Rzekę można czytać jak książkę. Dlatego, jak ognia, unikam miejsc gdzie niektóre drapieżniki odbywają tarło, albo takich w których możliwe są ataki szczupaka. Z tych samych powodów nie zabieram ze sobą przynęt większych niż 5-6 cm. Klenie żreją na potęgę owady, robaki, skorupiaki, żaby, a także wylęg i wcale nie trzeba używać bocznego troka i paprochów – przesadzając z miniaturyzacją.

Po zmontowaniu zestawu, obserwuję chwilę wodę i wszystko co dzieje się nad nią. Staram się zwrócić uwagę na owady łażące po trawskach oraz te, które latają w powietrzu. Zajrzę pod kamień, zarówno ten nadbrzeżny, jak i ten który spoczywa przy brzegu – pod wodą. Takie małe „śledztwo” może już na wstępie dać wiele odpowiedzi, które skrócą poszukiwanie właściwej przynęty. Polaroidy na nosie też pomogą. Kijanki, które śmigają całymi ławicami przy samiutkim brzegu, gwarantują brania na czarne i brązowe gumki, albo niewielkie ciemne woblerki. Jednak gumka to u mnie przynęta, która w takich warunkach rzadko ląduje na agrafce.

Przynęty kleniowe na wiosnę dzielę w zasadzie na cztery grupy:

Obrotówki;

Woblery;

Wahadłówki;

Cykady.

Każda z powyższych przynęt może okazać się łowna, pod warunkiem, jeśli użyje się jej prawidłowo. Główną zasadą jest bardzo wolne prowadzenie przynęty. Jeśli przecinać ona będzie łowisko na właściwej głębokości (czyli takiej, która odpowiada kleniom), to można się spodziewać wielu brań. Dlatego ważne jest mieć po kilka przynęt z każdego rodzaju.

Woblery kleniowe

Woblerki o podobnej wielkości mogą chodzić na głębokościach różniących się o 15-20 cm i to już może decydować o tym, czy będą łowne, czy nie. Jeśli o nich mowa, to mnie najlepiej sprawdzały się zawsze modele, które przy bardzo wolnym prowadzeniu utrzymują się na głębokości 30-60 cm pod powierzchnią. Zawsze preferowałem kolory jasne, złote i fluo, ale ostatnio coraz bardziej przekonuję się do tego, że kolor w lekko trąconej – wiosennej wodzie, nawet w płytkich miejscach nie robi kleniom aż tak wielkich różnic, jak mi się zawsze wydawało. W jednej miejscówce notowałem uderzenia na przynęty w barwach: fluo, srebrnych, żółtych, czarnych, brązowych i motor-oil. Dlatego wybierając przynętę – w tym wypadku – dopiero na samym końcu kieruję się jej barwą.

Ważniejsze jest: zanurzenie, wielkość i akcja.

Jeśli chodzi o wielkość, to w pierwszej kolejności zakładam swoje najbardziej wypróbowane wobki o długości około 5 cm. Po prostu wolę większe przynęty – lepiej mi się nimi rzuca i wyraźniej można wyczuć ich pracę na kiju. Gdy nie ma brań, to schodzę z rozmiarem przynęty coraz niżej, aż dojdę do owadów, które nurkują. Jeśli chodzi o akcję wobków – sami wiecie – nie wszystko można opisać słowami. Tym bardziej, że w przypadku małych, precyzyjnych wabików, różnice w ich akcji są naprawdę niewielkie – w wychyleniu tyłka względem głowy, odchyleń bocznych grzbietu (tzw. „lusterkowanie”), czy też trajektorii po jakim porusza się przynęta („wężyki”, „przecinaki” i tym podobne). Po prostu trzeba samemu pamiętać w jaki sposób pracuje który woblerek i indywidualnie kombinować w tym kierunku. Słownik polski (a nawet spinningowy ;-)), jest moim zdaniem zbyt ubogi by móc za jego pomocą opisać pracę drewnianych i piankowych stworków, którymi straszymy klenie.

Jeśli obławiam jedno miejsce, o którym mam pewność, że są w nim klenie, to nie rzucam jedną przynętą więcej niż 10 razy. To taka moja prywatna zasada. W czystych rzekach niejednokrotnie obserwowałem, że ryby te interesują się przynętą, ale nie zawsze ją atakują. Po kolejnych rzutach, przestają się nią interesować całkowicie. Zasadę tą stosuję nie tylko w przypadku woblerów, ale także innych przynęt.

Błystki obrotowe

Klasyki – czyli raczej niewielkie. Niektórzy wędkarze łowią nawet na „kiblówki”. Ja raczej staram się nie przesadzać z aż taką miniaturyzacją. Moimi wiosennymi ulubieńcami są „aglia” i „comet” o rozmiarze 1. Kolorystycznie – klasyka: srebro, mosiądz, miedź, black fury. Kiedyś popadłem w szał przerabiania wirówek (który pozostał mi do dziś), w taki sposób, by pracowały przy jak najmniejszej prędkości prowadzenia i nie gasły. Często manipulowałem przy korpusie i jego wadze, a także ilości i masie koralików, w taki sposób by przynęta szła płycej, wolniej, albo głębiej i dalej leciała. Jeśli chodzi o klenie to mam dobrą wiadomość dla tych, którzy nie lubią majstrować przy fabrycznych przynętach – standardowych „meppsów”, „effzetów” i „wirków” nie trzeba w zasadzie w ogóle przerabiać. Oczywiście jeśli ktoś się pobawi w mały tunning blachy i zrobi to umiejętnie, to będzie miał więcej brań, niż kolega, który łowi obok „filmówkami”.

Błystki wahadłowe

Tutaj modele jak najmniejsze – takie do 3 cm, z niezbyt cienkiej blachy. Korzystam z nich, gdy muszę sięgnąć dalej i nieco pod prąd. Pracują dobrze ściągane z nurtem i zasięg jest większy niż w przypadku wobków i wirówek. Bardzo dobre są modele, które nazywane są „pstrągowymi” – oczywiście nie wszystkie. Ja osobiście korzystam tylko z rękodzieł, do których mam dostęp. Małe „gnomiki” i „algi” się w takich połowach niespecjalnie sprawdzają.

Cykady

Świetne w wodzie o nieco większym uciągu, gdy klenie siedzą głębiej. Taką przynętę łatwiej zatopić rzucając w poprzek nurtu, niż wirówkę, czy woblera. Na jej korzyść przemawia także większy zasięg rzutu, który jest czasami wymagany.

W każdej z swoich przynęt radzę zaostrzyć haki. Zardzewiałe lepiej wymienić od razu – podobnie jak kółka łącznikowe. Przedwczoraj nie zdążyłem zrobić tego w jednym woblerku – kolega Bogdan był świadkiem tego ile mnie kosztowało zignorowanie wymiany kotwiczek… Nie do końca zapięty kaban, po kilkumetrowym odjeździe się zwyczajnie odczepił. A było by takie efektowne zdjęcie do artykułu. 

Głowacica (Hucho hucho)

Ryba - legenda. Łowców głowacic jest w Polsce sporo, za to tych, którym się udało złowić "głowatkę" tylko nieliczna garstka. Jednak ryba ta wywołuje tak wielkie emocje, że wciąż przybywa fanów jej połowu. W Polsce głowacica występuje w: Popradzie, Dunajcu, Sanie, Rabie, Skawie, Sole, Nysie Kłodzkiej, Bobrze, Gwdzie i w czorsztyńskim zbiorniku zaporowym. Liczba dorosłych głowacic żyjących w naszych wodach jest naprawdę niewielka. Szacuje się, że jest jej nie więcej niż 2-3 tys. pocieszający jest fakt, ze łowcy głowacic szanują tą rybę i często wypuszczają złowione osobniki (chociaż niestety nie wszyscy). Głowatka potrzebuje wód dobrze natlenionych i zimnych. Można ją spotkać przede wszystkim w miejscach o silnym nurcie i kamienistym dnie. Głowatki to typowe samotniki. W rzece zajmuje dogodne stanowisko, którego bronią przed konkurencją. Jednak zdarza się w że w jednej miejscówce znajduje się kilka dorosłych osobników, niewchodzących sobie w drogę. Lubią przebywać w głębszych partiach wód o silnym nurcie. Za doskonałe łowiska uważa się miejsca, gdzie woda graniczy ze stromymi skalnymi skarpami. Doskonałymi miejscami są też jamy poniżej naturalnych wodospadów oraz wszelkich progów. Często pojawia się w miejscach gdzie nurt graniczy ze spokojną wodą (np. przy "główkach"). Spotkać głowacicę można także przy dopływach mniejszych rzek oraz w pobliżu naturalnych przeszkód znajdujacych się w wodzie. Ponadto głowatkę charakteryzuje zbliżanie sie do brzegów gdy stan wody w rzece jest wysoki (np. po burzach i obfitych opadach). Najczęściej żeruje rano i wieczorem, gdzie można ją spotkać na płytszej wodzie gdzie poszukuje swych ofiar. Kilku łowców głowacic, z którymi miałem okazję rozmawiać, twierdzą, że najlepsza jest noc. Mimo tych wszystkich cech głowacica posiada wysoką tolerancję na zanieszczyszczenia znajdujące się w wodzie. Głowacice to potężne i silne ryby z rodziny łososiowatych. Osiągają wagę 60kg i dlugość nawet do 1,8 metra. Biorąc pod uwagę warunki w jakich najczęściej bytuje (rzeki o sporym uciągu) - wiadomo co to oznacza dla wędkarza. Stąd zapewne tylu fanów tej ryby. Głowatka ma ponadto pysk uzbrojony w szereg zębów, co dodaje jej drapieżnego wyglądu. Najciekawsza anegdota jaką słyszałem o głowacicy opowiadała jak w latach 80-tych jeden góral podcholował po kilkugodzinnej walce potężną głowacicę do brzegu na mega topornym sprzęcie z żyłką 0,7mm. Gdy zobaczył jej głowę, to ze strachu/szoku wypuścił wedkę z ręki. Głowatka zebrała się na ostatni zryw i odpłynęła porywając ze sobą cały zestaw. W Krakowie istnieje klub "Głowatka" skupiający łowców tej ryby. Kilku członków tego klubu to wędkarze znani w wędkarskim swiatku w całej Polsce. Gdy zapytałem prezesa klubu, sympatycznego pana Zdzisława "Duszkę" Adamczyka o poradę w połowie głowacicy rzucił mi tylko jedno zdanie: "Głowacicę można złowić przez przypadek, albo trzeba ją wypracować." I w tym jednym zdaniu zamyka się cała - szerokopojęta filozofia połowu tej pięknej ryby. Głowatki są łowione albo przez przypadek - przez żółtodziobów, albo przez wytrawnych łowców, którzy tropią je i podchodzą tygodniami, miesiącami, latami. Jako że ja nie należę do ludzi polegających na przypadku postawiłbym zatem na "wypracowanie" głowy. Sam na te ryby raczej nie jeżdżę (zaledwie dwa wypady w życiu - bez sukcesu), ale zaplecze teoretyczne z książek, czasopsm, sieci i przede wszystkim od ludzi łowiących głowacicę, którzy zechcieli się ze mną podzielić swoimi tajemnicami posiadam. Tą właśnie wiedzą chciałem się podzielić w tym artykule.

Czym żywi się głowacica i jak żeruje

Głównym pokarmem głowacicy są ryby, przede wszystkikm: płoć, jaź, jelec, kiełb, kleń, brzana, pstrąg. Głowatka lubi też zjeść owada. Co jest często przyczyną zawału muszkarzy, którzy na jej terytorium ścigają pstrągi i lipienie. Ileż zestawów muchowych targają głowacice na dunajcu czy sanie w ciągu roku, trudno zliczyć. Lubi też zjeść żabę, jaszczurkę, mysz, czy nawet ptaka.Jest w stanie połknąc ofiarę, której wiekość stanowi 35% jej długości.

Przynęty

Przede wszystkim spore. Przez lata za najlepszą przynętę głowacicową uchodziła spora wahadłówka - tzw. "klamka" miała ona swoje zalety (mozliwość dalekiego posłania przynęty na grubej lince, jak i głebokiego jej poprowadzenia), ale też wady szybko się "opatrzyła" rybom, nie w każdych warunkach się sprawdzała. Oczywiście głowatki były też poławiane na inne, spore wahadłówki. Były to głównie rękodzieła wędkarzy polujących na tą rybę.

Dziś za najlepszą przynętę glowacicową uważa się woblery. Przede wszystkim te dużych i bardzo dużych rozmiarów. Za optimum uważa się wobki o długości od 17 do 35 cm. Na Dunajcu najczęściej spotyka się wędkarzy łowiących woblerami wykonanymi przez rękodzielników. Są one specjalnie dostosowane nie tylko do upodobań ryby, ale także do warunków jakie stawia przed nimi łowisko głowacicowe. Przede wszystkim stery. Nie są one z tworzyw sztucznych - jak w seryjnych produkcjach, ale z mosiądzu, lub aluminium, co ma uniemożliwić połamanie steru o kamienie znajdujące się na dnie. Woblery są malowane bardzo dokładnie w barwy ofiar pożeranych przez tę rybę. Zatem przypominają swoim wyglądem do złudzenia brzanki, klenie, wielkie ukleje, brzany i pstrągi. Jeden z najbardziej znanych głowacicowych łowców - pan Franciszek Paluch wykonuje woblery sam i ich korpusy okleja specjalnie spreparowaną skórą ryb, które pochodzą z łowiska w którym poluje na głowatkę. Głowa jest wzrokowcem, naturalnie wygladająca przynęta jest czasem jednym z czynników, dzieki któremu można ją sprowokować do brania. Większe woblery chwytane są najczęściej "wpół" - stąd też umiejscowienie kotwic. Kotwica brzuszna znajduje się najczęściej w połowie długości woblera, często druga dodana jest na grzbiecie. Woblerów warto jest posiadać nawet kilkadziesiąt w swoim arsenale. Jeśli chodzi o kupowanie dobrych produktów, to taki zapas przynęt może kosztować prawdziwy majątek. Lepiej więc spróbować samemu wykonać kilkanaście sztuk. Dobre woblery doświadczonych wędkarzy kosztują czasem nawet i 200zł. za sztukę. Po co mieć ich tak dużo? Każdy wobler pracuje nieco inaczej, na innych głębokościach, inaczej spisuje się w nurcie o różnym uciągu. Jedne sprawdzają się na wypłyceniach, inne na głębiach. A przecież nigdy nie wiemy na jakie warunki trafimy na łowisku. Technik prowadzenia woblera jest całe mnóstwo. Z badań naukowców wynikało, że głowacice najchętniej atakowały ryby, walczące z nurtem. Porwane przez prąd rzeki, a chcące płynąć pod prąd. Takiej rybce udaje się podpłynąć czasem kilka metrów, po czym, gdy braknie jej sił, zostaje zniesiona i znów próbuje atakować nurt. W ten sposób łowi wiele osób. Po zarzuceniu woblera ściągają go do siebie czasem nawet przez 15 minut. Podciągnięcie, spławienie, przytrzymanie w nurcie - tak poprowadzony woblerek imituje idealnie sposób poruszania się typowej głowacicowej ofiary. Spławić wobka można na naprawdę sporą odległość. Inna szkoła prowadzenia woblera mówi, by rzucać w poprzek nurtu, lub lekko pod prąd. Wobler powinien być ściągany umiarkowanym tempem i nieregularnie. Najlepiej wpół wody, co najwyżej lekko muskając sterem dno od czasu do czasu. Metoda ta wyklucza całkowicie "oranie dna" - zatem przynęta powinna być odpowiednio dobrana do głębokości i uciągu. Znane są także przypadki złowienia głowacicy na płytkiej wodzie woblerem puszczonym po powierzchni. Czasem głowatka potrafi uderzyć w wobler ściągany bardzo szybko. Ale to raczej rzadkie przypadki.

Gumki - w sklepach nie brakuje sporej wielkości ripperów. Można dobrać odpowiednio ubarwiony model i próbować. Zbroić je możemy nie tylko tradycyjną główką jigową, ale także systemikiem opartym na drucianym stelażu z dwiema kotwiczkami. Pamietajmy żeby stelaż był odpowiednio mocny. Po ataku głowy z samej gumy niewiele zostanie, potrafi wybebeszyć stelaż nawet z lipowego woblera. Z moich informacji wynika, że ciekawe efekty daje łowienie na wormy. Świetnie imitują one mingi. Doskonałe wyjścia ryb zdarzają się także do sztucznych żab i gumowych imitacji jaszczurek.

Obrotówki. Oczywiście tylko te największe i najcięższe. Korpus obowiązkowo przeciążony. Skrzydełko raczej podłużne, dobrze pracujące w silnym nurcie. Powierzchnia skrzydełka zmatowiona papierem ściernym. Kolory od matowego srebra i brązu aż do matowej czerni.

Sprzęt

No cóż. Wędka powinna być "pałowata" - innej rady nie ma skoro chcemy zaciąć rybę o tak twardym pysku. Długości jakich używają rasowi łowcy wahają się od 270 cm do ponad 3m. Ciężar wyrzutu, którego max oscyluje w granicach 80, 100 lub nawet 120 g.

Kołowrotek - najlepiej spory, który dobrze wyważy długie i ciężkie wędzisko. Klasa 6000 nie jest przesadą. Szpula powinna mieścić przynajmniej 150m żyłki o przekroju 0,35mm. Hamulec musi pracować bezwględnie idealnie. Holując tak waleczną i silną rybę jak głowacica na sztywnym kiju jest to niezbędne.

Linka. Za minimum przyjmuje się 0,35 w monofilu. Chcociaż niektórzy łowcy używają nawet 0,50mm i twierdzą że przy rekordowych okazach nawet to może nie wystarczyć. Plecionka jest rzadziej stosowana, ale także spotykana na głowatkowych łowiskach. Jej wytrzymałość powinna oscylować pomiędzy 40-50LB. Dobre są plecionki bezbarwne.

Zestaw castingowy. Wg. kilku członków klubu "Głowatka" to właśnie casting jest ideałem na tą rybę. Co z tego, skoro chyba nikt z nich tego nie stosuje? ;-)

Wędzisko powinno mieć nawet do 2,4 cm dł. I wyrzut przynajmniej do 3 oz. Multik - chyba metalowa betoniara wystarczy. Ważne żeby szpula mieściła z 200m odpowiednio mocnej plecionki.

Krętliki i agrafki. Koniecznie o sporej wytrzymałości. Najlepiej morskie.

Haki i kotwice - przypadków zmiażdżenia kotwicy przez głowacicę były setki. Warto więc zainwestować w porządne kotwice dobrych producentów, to samo tyczy się kółek łącznikowych, do których zostaną przymocowane. Pamiętaj, że Twój zestaw jest tak silny jak jego najsłabsze ogniwo.

Głowacica czasem nie żeruje wogóle w ciągu całej doby. Bywa, że zje jedną większą rybę, a na kolejny posiłek udaje się dwa dni później. W międzyczasie ma gdzieś wszystko co się jej podrzuci pod sam nos. To tylko kolejny z problemów uniemożliwiajacych złowienie królowej naszych wód.

Głowacica po zacięciu staje się istną torpedą. Stosuje systemy "rakieta woda - powietrze", których nie powstydziłby się pentagon. Odjazdy są dlugie i gwałtowne. Walka z nią to zupełnie inna bajka niż walka z innymi rybami. Co więcej, jest wytrzymała. Walczy do końca, na śmierć i życie. Holując głowatkę dobrze jest mieć wodery, albo spodniobuty - najlepiej "piankowe", gdyż czasem głowa może swojego łowcę zabrać na dłuższy "spacer" po łowisku. Głowatkę należy zacinać dwa, lub nawet trzy razy - bardzo mocno. Tylko taki zabieg pozwoli mieć pewność, ze kotwica/hak przebiła twardy pysk ryby i będzie trzymać wystarczająco pewnie. Holowanie jej to sprawdzian umiejętności i opanowania każdego wędkarza. Sprowokować głowacicę do ataku na przynęte jest trudno, wyciągnąć ją z wody również niełatwo. Problemem jest także lądowanie. Najlepiej robić to rękami na płytkiej wodzie i dopiero wynieść ją na brzeg.